اگرچه دلایل متعددی برای سوال پرسیدن وجود دارد، اما اطلاعاتی که در ازای سوالات دریافت می شوند (پاسخ) وابستگی زیادی به نوع سوالی دارد که ما می پرسیم.
اگرچه دلایل متعددی برای سوال پرسیدن وجود دارد، اما اطلاعاتی که در ازای سوالات دریافت می شوند (پاسخ) وابستگی زیادی به نوع سوالی دارد که ما می پرسیم. سوالات به ساده ترین شکل خود، می توانند باز یا بسته باشند – در این مقاله هر دو نوع سوال توضیح داده می شود، اما جزییاتِ بسیاری از انواع سوالات دیگر و زمان مناسب برای پرسیدن آنها برای بهبود درک دانش آموزان نیز توصیف خواهد شد.
سوالات بسته (closed question)
سوالات بسته نیازمند یک پاسخ کوتاه هستند – پاسخ به سوالات بسته می تواند درست یا غلط باشد (اما نه همیشه). سوالات بسته معمولا آسان هستند (چراکه گزینه پاسخ محدود است). می توان از این نوع سوال بطور موثر در آغاز مکالمات استفاده کرد تا مشارکت افراد تشویق شود، و این نوع سوالات در سناریوهایی که برای یافتن حقایق هستند، مثلا در پژوهش ها، بسیار مفید هستند.
ممکن است سوالات بسته نیازمند یک پاسخِ “بله” یا “خیر” باشند، مثلا: “شام می خورید؟”، ” چای میل داری؟”
ممکن است سوالات بسته مستلزم این باشند که از فهرستی از گزینه های ممکن یک گزینه انتخاب شود، مثلا: “گوشت گاو، مرغ، یا غذای گیاهی میل دارید؟”، “امروز با قطار سفر کردید یا ماشین؟”
ممکن است سوالات بسته به منظور شناسایی یک مقدار اطلاعات خاص پرسیده شوند، که البته گزینه های آن نیز متشکل از مجموعه محدودی هستند، مثلا: “اسم شما چیست؟”، “سوپرمارکت کی باز می شود؟”، “کدام دانشگاه درس خواندی؟”
سوالات باز (open question)
برعکسِ سوالات بسته، سوالات باز امکان ارائۀ پاسخ های بسیار طولانی تر را به ما می دهند و درنتیجه خلاقیت و اطلاعات بیشتری را بطور بالقوه به دست می دهند. سوالات باز انواع بسیار مختلفی دارند؛ البته برخی از انواع آنها به نسبت به بقیه بسته تر هستند.
وقتی از یک کارمند می پرسیم، “چطور با سیستم مالی جدید کنار می آیی؟”، این سوال از شخص می خواهد که اطلاع بدهد که سیستم جدید در محل کار را چطور مدیریت می کند. این سوال به شیوه ای بسیار ظریف این دیدگاه را مطرح می کند که ممکن است آن فرد سیستمِ جدید را مناسب نمی بیند.
اینکه بپرسید “به من بگو چطور با سیستم مالی جدید کنار می آیی” کمتر سوگیری دارد – اینگونه سوالی نیازمند هیچ قضاوتی از طرف فرد نیست و درنتیجه این معنا را نمی رساند که ممکن است سیستم جدید مشکلی داشته باشد.
کودکان نسبت به سوالات دارای سوگیری (هدایت کننده) حساس تر هستند و به احتمال بیشتری به از سوگیری یک فرد بزرگسال پیروی می کنند. چیزی ساده مثلِ “آیا روز خوبی در مدرسه داشتی؟” کودک را به این سو هدایت می کند که درمورد چیزهایی خوبی فکر کند که در مدرسه رخ داده اند. با پرسیدن این سوال که “امروز مدرسه چطور بود؟” از کودک نمی خواهید که درمورد خوب یا بد بودن روزش قضاوت کند، و احتمالا یک پاسخِ متعادل و دقیق تر دریافت خواهید کرد. این می تواند باقیِ مکالمه را شکل بدهد، و سوال بعدی می تواند اینطور باشد، “در مدرسه چه کارهایی کردی؟” – پاسخ به این سوال می تواند بسته به سوال اولی که پرسیده اید متفاوت باشد – چیزهای خوب یا اینکه فقط اتفاقاتی که افتاده است.
سوالات بدیعی (rehetoric question)
سوالات بدیعی معمولا مضمون شوخ طبعی دارند و نیازمند پاسخ نیستند.
“اگر به نیت شکست آغاز کنید و سپس موفق شوید، شکست خورده اید یا موفق شده اید؟” سوالات بدیهی اغلب توسط صحبت کننده ها در ارائه های مختلف به کار برده می شوند تا مخاطبین را به فکر کردن وادار کند – سوالات بدیعی صرفا برای ارتقاء تفکر به کار برده می شوند. سیاست مداران، سخنرانان، رهبران مذهبی و دیگران هنگامی که مخاطبین زیادی را مورد خطاب قرار می دهند از سوالات بدیعی استفاده می کنند تا توجه حضار را حفظ کنند. “چه کسی است که دوست نداشته باشد در پیری بدنش سالم باشد؟”، سوالی نیست که نیازمند پاسخ باشد، اما مغز ما طوری برنامه ریزی می شود که درمورد آن فکر کند و درنتیجه بیشتر حواسمان درگیر سخنران باشد.
سوالات مخروطی (funnel questioning)
می توانیم از سوالات هوشمندانه استفاده کنیم تا صرفا پاسخ های افراد را جهت دهی کنیم – یعنی یک سری سوالاتی را بپرسیم که در هر گام کمابیش محدودتر می شوند، یعنی ابتدا با سوالات باز شروع کنیم و با سوالات بسته تمام کنیم، یا برعکس.
مثلا:
“درمورد آخرین تعطیلاتی که داشتی برایم حرف بزن.”
“وقتی آنجا بودی چه چیزهایی دیدی؟”
“آیا رستوران های خوبی آنجا بود؟”
“آیا غذاهای محلی آنجا را امتحان کردی؟”
“شیشلیک را امتحان کردی؟”
همانطور که ملاحضه کردید سوالات بصورت باز آغاز شده و در هر گام متمرکزتر شده و پاسخ ها محدودتر می شوند. جهت دهی یا مخروطی کردن سوالات می تواند برعکس باشد، یعنی با سوالات بسته شروع شده و در انتهای به سوالات بازتر برسد. برای یک مشاور یا بازجو، این تکنیک های مخروطی سازی می توانند یک تاکتیک بسیار سودمند برای دریافت حداکثر مقدار اطلاعات باشند؛ با شروع کردن با سوالات باز و سپس حرکت کردن به سوی سوالات بسته تر. برعکس، هنگام ملاقات با فردی جدید، رایج است که با سوالات بسته تر شروع کنیم و سپس با آرام شدن هر دو نفر به سوی سوالات بازتر برویم.
پاسخ ها
تعداد بیشماری از سوالات و انوع سوالات هست و درنتیجه تعداد بیشماری پاسخ احتمالی نیز وجود دارد. نظریه پردازان تلاش داشته اند که انواع پاسخ هایی که افراد می توانند به سوالات بدهند را تعریف کنند، که اصلی ترین و مهم ترین انواع آنها به شرح زیر هستند:
- پاسخ مستقیم و صادقانه – این همان چیزی است که فرد سوال کننده به دنبال آن است.
- دروغ – پاسخ دهنده ممکن است در پاسخ به یک سوال دروغ بگوید. ممکن است فردی که سوال می پرسد بتواند براساس معقولیتِ پاسخ و یا علایم غیرکلامی که قبل، درطول یا بعد از پاسخ دادن می بیند، دروغ را بفهمد.
- خارج از بافت – ممکن است پاسخ دهنده چیزی را بگوید که هیچ ربطی به سوال نداشته باشد یا سعی کند که موضوع را عوض کند. در این موارد گاهی مفید است که در ازای پاسخ پاداش ارائه کنیم.
- پاسخ دادن بطور جزئی – افراد اغلب درمورد پاسخ ها یا بخش هایی از سوالات که تمایل دارند پاسخ بدهند، گزینشی عمل می کنند.
- اجتناب از پاسخ دادن – سیاست مداران با این نوع خصیصه معروف هستند. وقتی یک “سوال سخت پرسیده می شود” که احتمالا پاسخ آن به ضرر سیاست مدار یا حزب سیاسی وی است، اجتناب می تواند یک روش مفید باشد. پاسخ دادن به یک سوال با سوالی دیگر یا جلب کردن توجه به جنبه های مثبت موضوع روش هایی برای اجتناب هستند.
- طفره رفتن – اگرچه این روش مشابه با اجتناب از پاسخ دادن است، اما طفره رفتن زمانی به کار می رود که فرد به وقت بیشتری نیاز دارد تا بتواند یک پاسخ قابل قبول پیدا کند. یک راه برای این کار این است که سوال را با سوال جواب دهیم.
- تحریف کردن – افراد براساس ادراک های خود از هنجارهای اجتماعی، کلیشه ها یا دیگر انواع سوگیری می توانند پاسخ های تحریفه شده ای به سوالات بدهند. در این شیوه که با دروغ گفتن تفاوت دارد، ممکن است پاسخ دهندگان خودشان نفهمند که پاسخ هایشان تحت تاثیر سوگیری است یا ممکن است به طریقی اغراق کنند تا بعنوان افرادی “طبیعی تر” یا موفق به نظر برسند. افراد اغلب درمورد درآمد خود اغراق می کنند.
- امتناع – ممکن است پاسخ دهنده صرفا از پاسخ دادن امتناع کند؛ بدین صورت که ساکت بماند یا اینکه بگوید، “من پاسخ نمی دهم.”
نوع سوال و پاسخ هایی که ما در ارتباط با دیگران از آنها استفاده می کنیم می تواند بر کیفیت و کمیت ارتباط ما و حتی موفقیت در کار تاثیر گذار باشد. برای مثال زمانی که با ارائه یک سوال بسته و نوع جوابی که می طلبد نتوانیم ارتباط با شخص مورد علاقه یا مهمی را ادامه دهیم.
برگرفته از سایت خودشکوفا
